Krzysztof J. Wojtas Krzysztof J. Wojtas
263
BLOG

Boże Narodzenie

Krzysztof J. Wojtas Krzysztof J. Wojtas Kultura Obserwuj notkę 3

 Zmiany jakie zaszły w ostatnim 20-leciu przyczyniły się do przypomnienia i odtworzenia zwyczajów związanych z okresem Świąt Bożego Narodzenia. Wigilii tego święta poświęciłem pierwszą notkę, jaką zamieściłem na S24.
http://brakszysz.salon24.pl/83345,wigilia-bozego-narodzenia

Chcę uzupełnić tamte uwagi o refleksje jakie nasunęły mi się, zwłaszcza w ostatnim okresie; są to moje własne uwagi i nie roszczę tu jakichkolwiek praw do nadania im statusu uogólniającego.
Refleksje są wynikiem własnych przemyśleń, a także czytanej książki ks. Prof. Chrostowskiego „Kościół, żydzi, Polska”.
Na różnych forach umieściłem wcześniej kilka notek traktujących o różnicach cywilizacyjnych między judaizmem, a cywilizacją łacińską; ta notka wpisuje się w nurt tamtych rozważań.  

Od razu zaznaczę, że idee prezentowane przez ks. Prof. Chrostowskiego uważam za spłycone; ich zakresem jest rozważanie relacji chrześcijańsko-żydowskich widzianych przez pryzmat Biblii i zawartych w niej treści, jako czynnika wspólnego leżącego u podstaw chrześcijaństwa i wyewoluowanego judaizmu rabinicznego, jaki powstał z tego wspólnego pnia po upadku Jerozolimy i zburzeniu II Świątyni.
Kamieniem węgielnym chrześcijaństwa jest Chrystus, a dla tego drugiego – wspomniane zburzenie II Świątyni (i klęska powstania wraz ze zniszczeniem Jerozolimy).

W czym zatem widzę spłycenie idei prezentowanych we wspomnianej książce?

Podstawową kwestią jest traktowanie obu tych religii jako bliskich, a w cytowanych wypowiedziach kościelnych hierarchów (z czym autor się nie zgadzał ) nawet równorzędnych dróg zbawienia. Jednak nie to jest przedmiotem krytyki. Faktycznym powodem jest traktowanie tradycji biblijnej, jako źródła obu religii. Tak moim zdaniem nie jest, a wskazują na to słowa Chrystusa przypominające o prawach na których oparte są Pisma i Prorocy, a których on nie stanowi, lecz wskazuje na wypełnienie. Czyli – pierwotna jest starsza tradycja.

Czas życia Chrystusa to okres ścierania się wielu poglądów religijnych z których ostatecznie ukształtowało się chrześcijaństwo, a i to w różnych „odcieniach”.

Czym więc istotnie różni się chrześcijaństwo od judaizmu rabinicznego?

Podstawową jest tu kwestia otwartości. Judaizm ukierunkował się na zamknięty elitaryzm skutkujący ksenofobią o coraz bardziej zauważalnych cechach rasistowskich i szowinistycznych (ostatnio np. coraz częstsze napady ortodoksów na chrześcijan w Jerozolimie).

Porównanie Wieczerzy Paschalnej (wieczerzy spożywanej w zamkniętym gronie i przy zamkniętych drzwiach, gdzie nie spożyte resztki winny być spalone, aby nie stały się udziałem innych) i Wieczerzy Wigilijnej – posiłku spożywanego wspólnie z jak największą ilością osób, gdzie nawet specjalnie zostawia się wolne miejsce dla spóźnionego, ale i nieoczekiwanego gościa, jest tu najbardziej wymowne.

Ostatnio, co może budzić zdumienie, zauważyć można judaizowanie chrześcijaństwa także w naszym, polskim wydaniu. Przykładem są formy liturgii stosowane w czasie spotkań wspólnot religijnych, a także nadawanie zbliżonej formy przy obchodzeniu świąt w zwyczajach kultywowanych w polskiej tradycji. 
Najbardziej dotknęły mnie spostrzeżenia tyczące Wigilii Bożego Narodzenia.
Ta chyba najbardziej polska tradycja zaczyna być upodobniana do żydowskiego święta Chanuki.

Dla porównania.
Najważniejszym rytuałem święta Chanuki jest zapalanie świateł - współcześnie - świec). Świece te zapala głowa domu (mężczyzna lub kobieta), lecz przedtem wygłasza błogosławieństwa.
Kobiety traktowane są szczególnie ( pamięć o Judycie - opis w Księdze Judyty, która podstępem wdarła się do Holofernesa i odcięła mu głowę podczas snu).
Dla niereligijnych Żydów Chanuka przybrała formę świeckiego święta, w którym na wzór Bożego Narodzenia (zazwyczaj przypadającego mniej więcej w tym samym czasie), dzieciom daje się prezenty, w tym także gotówkę i słodycze.
Zazwyczaj w trakcie uroczystości uczestnicy tańczą wokół stołu trzymając się za ręce.

Od kilkunastu lat wprowadzany jest zwyczaj zapalania świec wigilijnych, a ostatnio spotkałem się z sugestią pochodzącą od osoby związanej z jakąś grupą wspólnotową, aby przed życzeniami chwycić się za ręce i utworzyć zamknięty krąg. Mocno mnie to zbulwersowało – jako symboliczne odcięcie się od „otwartości” tego święta w dotychczasowej tradycji. Wystarczy zatańczyć w takim kręgu (a taniec ekstatyczny jest używaną formą w gronie wspólnot neokatachenumenalnych), aby forma obu świąt była prawie identyczna. Wspomnieć też należy o usunięciu, jako obligatoryjnego, postu w dniu wigilijnym.

Judaizm i chrześcijaństwo ma wspólne korzenie, jednak drogi rozwoju obu tych religii poszły różnymi torami; chrześcijaństwo czerpało i czerpie z lokalnych tradycji i zwyczajów włączając je do kultu. To wyznacznik uniwersalności przesłania – Bóg i Jego Syn, przynosząc Dobrą Nowinę, poprzez takie ujęcie czynią chrześcijaństwo religią wszystkich.
Czy Bóg, źródło Prawa i Miłosierdzia, może różnie traktować ludzi? Przecież Kościołem Chrystusowym stajemy się poprzez uznanie wszystkich ludzi za braci i siostry.

Boże Narodzenie staje się więc Świętem narodzenia idei dostrzegania bliźniego w każdym człowieku, niezależnie od rasy, kultury, czy nawet religii. To początek Nowego.

Dla nas, Polaków, jest to święto będące wyznacznikiem stosunku do innych ludzi; nawet nieprzyjaciół należy ugościć w Wigilię Bożego Narodzenia, ale też świadczy to o gotowości do zaprzestania rozpamiętywania win i rozpoczęcia współżycia „od nowa”.
Także w tym sensie okres około świąteczny określany był jako Gody; godzono się, darowując przewiny i zawierano umowy, także małżeństwa.

Czy utrzymujemy i chcemy utrzymać tę tradycję?

Sądzę, że jest to wyznacznikiem naszych cech narodowych. Ważne, aby te obyczaje nie stały się tylko pustą formułą skostniałej formy, ale by zawsze stanowiły o naszym otwarciu na innych ludzi.

Podsumowanie.
Wydaje się oczywistym, że Wigilia Bożego Narodzenia w tradycji polskiej nie jest obyczajem chrześcijańskim. Jednak źródła tego święta są tymi samymi, które stanowią korzenie tradycji biblijnej. To do nich odwoływał się Chrystus mówiąc o prawach, na których oparte są Pisma i Prorocy i wskazując, że nie tworzy nowych praw, a wskazuje jak je wypełniać.
Zachowanie więzi z pierwotną tradycją wskazuje też wizyta Trzech Króli, gdzie symbolicznie mamy pierwsze pytanie skierowane do Heroda (poszukiwanie ), aby dalej unikać kontaktu z judaizmem; reakcja Heroda też symbolicznie wskazuje na rolę Żydów. „Naród wybrany” jako strażnik tradycji, tradycję tę zawłaszczył, a Syna Gospodarza (jak w przypowieści o winnicy) zabił.

Czy zatem godzi się upodabniać się do grabieżców winnicy?

Nie jest moim celem przeciwstawiać się zaleceniom KRK; wielką wartością jest podtrzymanie i kultywacja tradycji wigilijnej w formie akceptowanej w całej Polsce. Jednak na pewno nie pozwolę w swoim domu przy Wieczerzy Wigilijnej zamknąć kręgu, a świecę wigilijną postawię w pobliżu wolnego nakrycia; niech swym ciepłem podtrzymuje pamięć o duchach przodków. 
(Ogień podtrzymywany przez Noc Wigilijną miał za zadanie ogrzewać dusze przodków, które tej nocy gościły w domach; dlatego nie wolno było używać igły, czy szydła, a przed siędnięciem „omieść” krzesło, czy ławę, aby nie przygnieść mogącej tam być duszyczki).


Życząc wszystkim
Świąt Radosnych Nadzieją Nowego Życia- polecam pamięci te uwagi.

PS. Jak od kilku lat tak i w tym roku będę miał Szopkę przed domem. Ale przez okres Adwentu świecą się tylko lampki Gwiazdy Betlejemskiej przypominając o mającym nastąpić wydarzeniu. Figurki i oświetlenie szopki pojawią się dopiero przed Wieczerzą Wigilijną


 

członek SKPB, instruktor PZN, sternik jachtowy. 3 dzieci - dorośli. "Zaliczyłem" samotnie wycieczkę przez Kazachstan, Kirgizję, Chiny (prowincje Sinkiang, Tybet _ Kailash Kora, Quinghai, Gansu). Ostatnio, czyli od kilkudziesięciu już lat, zajmuję się porównaniami systemów filozoficznych kształtujących cywilizacje. Bazą jest myśl Konecznego, ale znacznie odbiegam od tamtych zasad. Tej tematyce, ale z naciskiem na podstawy rzeczypospolitej tworzę portal www.poczetRP.pl

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura